Siła argumentu: racja, przekonanie, konsensus

Redakcja naukowa: Marcin Selinger, Bartłomiej Skowron

Specjalny numer Zagadnień Naukoznawstwa, vol. 52, z. 3 (209)

Niniejszy numer specjalny Zagadnień Naukoznawstwa poświęcony jest 13. Konferencji ArgDiaP pt. Siła argumentu: racja, przekonanie, konsensus, która odbyła się w dniach 20-21 listopada 2015 r. we Wrocławiu. Konferencja pomyślana była jako element szerszej dyskusji nad programowymi podstawami Polskiej Szkoły Argumentacji, zainicjowanej w 2013 r. w Warszawie na 11. spotkaniu z cyklu ArgDiaP. W wyniku tamtej dyskusji powstał artykuł The Polish School of Argumentation: A Manifesto, w którym zakreślone zostały ramy programowe konferencji wrocławskiej. Numer specjalny zawiera artykuł współredagowany przez uczestników konferencji, dwa artykuły, których autorami są zaproszeni wykładowcy, oraz cztery najwyżej ocenione propozycje, wyłonione spośród tekstów nadesłanych.

Spis treści

  • Krzysztof Szymanek, Katarzyna Budzynska, Janusz Czelakowski, Arkadiusz Drukier, Andrzej Grabowski, Magdalena Kacprzak, Barbara Konat, Marcin Koszowy, Piotr Lewiński, Paweł Łupkowski, Marek Magdziak, Michał Paździora, Jerzy Pogonowski, Magdalena Ryszka-Kurczab, Jolanta Rytel, Marcin Selinger, Bartłomiej Skowron, Irena Trzcieniecka-Schneider, Mariusz Urbański, Krzysztof A.Wieczorek, Natalia Żyluk (2016) Co to jest dobry argument? Metoda dyskursu eksperckiego w badaniach nad argumentacją, Zagadnienia Naukoznawstwa, Komitet Naukoznawstwa PAN, 52(3): 313-330


Szczegółowy opis

Badania nad siłą argumentów prowadzić można co najmniej na trzech metodologicznych poziomach. Można mianowicie badać obiektywną, logiczną siłę argumentu, tj. siłę argumentu samego w sobie, bez odniesienia do tego, jak faktycznie argumenty oddziałują na, czy też poprzez swoich użytkowników. Powiemy wtedy, że silne argumenty ma ktoś, kto ma rację (poziom logiczny). Siłę argumentu można też badać w odniesieniu do poznania, którego argument dostarcza, i na które wpływa. Tu silny argument to taki, który potrafi przekonać (poziom psychologiczny). Siłę argumentu można badać wreszcie w odniesieniu do poznania, którego argument dostarcza, ale ze względu na pewien ogólny cel, jakim jest zazwyczaj zgoda i porozumienie między użytkownikami argumentów. Silny argument to w tym wypadku taki, który pozwala osiągnąć konsensus (poziom społeczno-etyczny). Artykuły zamieszczone w niniejszym tomie poświęcone zostały sile argumentów, ujawniającej się na wszystkich trzech wymienionych poziomach.

Prace nad artykułem wspólnym koordynował Krzysztof Szymanek. Tekst, mając na celu realizację przyjętych w Manifesto założeń programowych, nawiązuje do tytułowego tematu konferencji i zawiera opracowanie wyników przeprowadzonego wcześniej sondażu dotyczącego siły argumentów, podsumowanie zapisanej w formacie aplikacji OVA+ debaty panelowej, a także analizę zastosowanej w badaniach metodologii dyskursu eksperckiego i ocenę efektów jej użycia w tym konkretnym przypadku.

Janusz Czelakowski, ujmując proces argumentowania jako rodzaj czynności, przedstawia oryginalne wyniki z zakresu teorii działania. Koncentruje się przy tym na tzw. regułach działania i opartych na nich rozumowaniach niemonotonicznych. Pracę można też scharakteryzować jako próbę budowania formalnej ontologii działania, w tym także formalnej ontologii procesu argumentowania.

Andrzej Grabowski, przywołując dorobek Jerzego Wróblewskiego, poddaje analizie jedno z ważniejszych domniemań stosowanych podczas wykładni tekstów prawnych, a mianowicie domniemanie języka (znaczenia) potocznego. Precyzuje przy tym formalną strukturę argumentu z domniemania języka potocznego, a w odpowiedzi na pytanie o siłę tego argumentu, wskazuje na jego słabą, lokalną konkluzywność.

Michał Araszkiewicz rozważa zastosowania metod współczesnej teorii argumentacji do analizy rozumowań dogmatyczno-prawnych. Autor uzasadnia przydatność tych metod, a w szczególności wskazuje na użyteczność schematów argumentacyjnych i podkreśla wagę analizy dużych baz dokumentów za pomocą narzędzi sieciowych.

Katarzyna Budzyńska, Barbara Konat oraz Marcin Koszowy podejmują klasyczne zagadnienia racji argumentu (logosu) i wiarygodności argumentującego (etosu). W tym celu wykorzystują współczesne metody analizy dużych baz danych językowych za pomocą metod korpusowych i lingwistyki obliczeniowej, a także – co istotne – przy wykorzystaniu autorskich narzędzi filozoficznych, w tym tzw. teorii zakotwiczania inferencji.

Jolanta Rytel przedstawia wyniki badań przeprowadzonych wśród warszawskich uczniów. W bogatym materiale empirycznym poszukuje odniesień do funkcjonalnych aspektów definiowanych przez uczniów pojęć „argument” i „kontrargument”, a z drugiej strony do ich aspektów strukturalnych. Okazuje się, że dzieci wraz z wiekiem coraz rzadziej odwołują się do perswazyjnej funkcji argumentu, za to coraz częściej wskazują na relacje łączące przesłanki i konkluzje, a więc na jego strukturę.

Krzysztof Wieczorek zajmuje się problematyką uzupełniania argumentów o domyślne przesłanki i niewypowiedziane konkluzje. W szczególności polemizuje z tzw. deduktywizmem, a odrzuciwszy ten pogląd, dochodzi do wniosku, że najbardziej owocne wydaje się tu wykorzystanie schematów argumentacyjnych, i uzupełnianie argumentów do postaci sugerowanej przez któryś ze schematów sklasyfikowanych w literaturze.

Bardziej szczegółowy opis prac zawiera Edytorial, a wszystkie artykuły wraz ze streszczeniami dostępne są na stronie internetowej czasopisma.